Katholieke Hogeschool Kempen – Departement Lerarenopleiding Vorselaar
Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs
Lepelstraat 2 – B 2290 Vorselaar
Tel +32 (0)14 50 81 60 - Fax +32 (0)14 50 81 61 - E-mail: [email protected]
Waarom leerlingenparticipatie in school?
Schoolraad
Vanaf 1 september 2004 moet een school een
schoolraad oprichten[1].
De schoolraad bestaat uit afgevaardigden van leerkrachten, ouders en de plaatselijke
socio-culturele of socio-economische verenigingen.
In het secundair
onderwijs geldt als bijkomende voorwaarde dat vertegenwoordigers van de
leerlingenraad een raadgevende stem hebben in de schoolraad en dat het aantal
vertegenwoordigers van de leerlingenraad ten minste gelijk is aan dat van de
vertegenwoordigers van de ouders.
In een schoolraad
zetelen minstens twee en maximum vijf afgevaardigden per geleding.
De oudergeleding
bestaat uit leden, door en uit de ouders van de leerlingen gekozen. De
personeelsgeleding bestaat uit leden, door en uit de personeelsleden gekozen.
De leerlingengeleding bestaat uit leden, door en uit de regelmatige leerlingen
gekozen.
De schoolraad heeft het recht om informatie te vragen aan
de directeur en de inrichtende macht, bijvoorbeeld over het aantal leerlingen
op school, de rekeningen, ...
Functie van de
schoolraad
De inrichtende macht MOET advies vragen aan de schoolraad over:
- de bepaling van het profiel van de directeur
- het studieaanbod
- het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere inrichtende machten en externe instanties
- de opstapplaatsen en de busbegeleiding in het kader van het door de inrichtende macht aangeboden vervoer
- de vaststelling van het nascholingsbeleid
- het beleid inzake experimenten en projecten
Over andere zaken KAN het schoolbestuur advies vragen aan de schoolraad. Het gaat dan over thema's als de organisatie van de school, de begeleiding en de evaluatie van de leerlingen, ...
Ook over onderwerpen zoals het schoolreglement, de lijst van schoolkosten, schooluitstappen, stages en infrastructuurwerken... overlegt het schoolbestuur met de schoolraad.
De schoolraad wordt
om de vier jaar opnieuw samengesteld.
Leerlingenraad
Secundaire scholen moeten een leerlingenraad oprichten. Ze zijn hier niet toe verplicht als het schoolreglement de leerlingen op een andere manier bij het schoolbeleid betrekt, tenzij ook hier 10 % van de leerlingen erom vraagt.
Iedere leerling kan zich verkiesbaar stellen en is stemgerechtigd. De stemming is geheim en verplicht.
VOET
In de vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs
komt het thema ‘Sociale vaardigheden’ voor. Een onderdeel hiervan is de
deelname aan vormen van samenwerking en sociale organisatie (eerste graad), in
groep probleemoplossend samenwerken (tweede graad) en constructief participeren
aan de werking van sociale groepen (derde graad). Hier is de leerlingenraad een
voorbeeld van en kan het de leerlingen helpen om deze ontwikkelingsdoelen na te
streven.
Hoe kunnen leerlingen actief deelnemen aan het schoolgebeuren?
Gezien leerlingen heel wat uren op school doorbrengen, is het vanzelfsprekend dat er ook op school met hun mening rekening gehouden wordt. Zo wordt het samenleven op school aangenamer en democratischer.
Leerlingen kunnen op heel wat manieren deelnemen aan het schoolgebeuren. In veel scholen is er bijvoorbeeld een schoolkrant of is er regelmatig een ontspannen praatuurtje tussen de leerlingen en hun klasleraar. Leerlingen die geïnteresseerd zijn kunnen meewerken met de leerlingenraad, deelnemen aan thematische werkgroepen of medeleerlingen informeren over beslissingen van de directie. Kortom, er bestaan tal van mogelijkheden om te participeren op school.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de formele en informele participatie op school.
De formele participatie verwijst naar de participatie die vrij zichtbaar is in de school en die expliciet wordt ingesteld door de school zoals bvb. de leerlingenraad.
De informele participatie verwijst naar het leerlingbetrokken klimaat dat in school heerst: kunnen leerlingen vrij hun mening uiten, kunnen ze vrij en informeel naar leerkrachten en directie toestappen met voorstellen, klachten of problemen, …
Tijdens een onderzoek[2] in 59 scholen in Vlaanderen kwam men echter tot de conclusie dat er ook een derde vorm van participatie is nl. de semi-formele participatie. Dit is een meer praktische en directe vorm van participatie die niet volledig formeel georganiseerd is maar ook niet volledig informeel verloopt.
Er zijn verschillende vormen van semi-formele participatie:
- Één vorm omvat leerlingenbegeleiding, de vertrouwensleerkrachten en –leerlingen, het peter/meterschap. Waarbij er geprobeerd wordt om vertrouwensrelaties op te bouwen in school zodanig dat problemen kunnen worden (h)erkend en opgelost.
- Een andere omvat schoolreizen, klasdagen, school- en klasprojecten. Waarbij er geprobeerd wordt een bepaald groepsgevoel tussen leerlingen onderling en tussen leerlingen en leerkrachten tot stand te brengen.
Tenslotte zijn er nog de activiteiten buiten
de schooluren (tijdens de middag, na lessen, in het weekend,…)
Op welke gebieden is er inspraak mogelijk?
Inspraakmogelijkheden worden onderscheiden in drie dimensies.
Een eerste handelt over de inspraak van leerlingen in de leefwereld van de school. Hieronder verstaan we inspraak in de schoolreizen en –uitstappen, de schoolfeesten en –activiteiten, de sport- en themadagen, de inrichting en de versiering van de school, de schoolvoorzieningen (WC’s, banken, leerlingenkastjes…) en de bespreking van schoolproblemen. (pesten, drugsgebruik, …)
De tweede dimensie bundelt thema’s over de leerwereld van de school, die min of meer rechtstreeks met de leerkrachten te maken hebben: de spreiding en hoeveelheid huiswerk, de examen- en lessenrooster, de inhoud van de lessen, de manier van lesgeven en de beoordeling van leerkrachten.
De laatste dimensie omvat een aantal thema’s over de regelgeving in de school en over hoe de leerlingen zich in school moeten gedragen. Thema’s zoals het schoolreglement, de leefregels (roken op school, GSM-gebruik …), de kledij en het uiterlijk horen onder deze categorie. Vermits leerlingen (afgevaardigden van de leerlingenraad) ook zetelen in de schoolraad is er ook daar inspraak mogelijk. Dit staat vermeld onder het vorige punt bij functie van de schoolraad.[3]
Hoe richt je een leerlingenraad op?
De oprichting van een leerlingenraad is verplicht tenzij het schoolreglement reeds een vorm van leerlingenparticipatie garandeert of tenzij minder dan 10% van de leerlingen erom vraagt. Om dit te weten te komen, kan je een enquête houden.
Het voordeel van een leerlingenraad is, dat leerlingen op die manier een formele spreekbuis hebben naar de directie toe.
Een leerlingenraad volgt de regels van de democratie. De raad wordt door de leerlingen verkozen. Deze verkiezing is verplicht en elke leerling mag zich kandidaat stellen. Helaas wijst onderzoek[4] uit dat leerlingen van de eerste graad niet altijd mogen zetelen in de leerlingenraad. Meestal wordt er één leerling per klas verkozen. Een leerkracht begeleidt de leerlingenraad en heeft een adviserende rol.
De raad verleent advies over alle onderwerpen die de leerlingen rechtstreeks aanbelangen. Het kan dus gaan over de noodzaak van een drankautomaat of de samenstelling van het examenrooster of ...
De leerlingenraad van een school kan aansluiten bij de Vlaamse Scholierenkoepel. Deze koepelorganisatie behartigt de belangen van leerlingen in het kader van leerlingenparticipatie op het niveau van de Vlaamse gemeenschap. Er zijn regelmatig provinciale algemene vergaderingen, waar standpunten rond de rechten van scholieren worden vastgelegd. De Vlaamse Scholierenkoepel voorziet ook in vorming en onderhoudt internationale contacten met vergelijkbare buitenlandse organisaties.
Naast de leerlingenraad kunnen leerlingen ook betrokken worden bij de werking van de schoolraad.
Vlaamse
Scholierenkoepel
VSK overkoepelt de leerlingenraden in Vlaanderen en vertolkt de mening van de scholieren over onderwijs en thema's die scholieren aanbelangen. Dit zonder onderscheid van cultuur, ras, geslacht of levensbeschouwing.
Adres:
Nationaal Secretariaat VSK, Paleizenstraat 90,1030 Brussel
Tel.
02/215.32.29, Fax: 02/215.41.78, e-mail: [email protected]
De
openingsuren zijn van 9u tot 17u.
Scholen gebuisd voor participatie en inspraak
Artikel uit Klasse van dinsdag 30 maart 2004
De eerste resultaten over participatie op school zien er niet goed uit. Leerlingen, leerkrachten en ouders buizen hun school voor de kansen die ze krijgen om te participeren. De school scoort gemiddeld slechts 49 %. Bij ouders (45 %) en kinderen in de basisschool (45 %) scoort ze het laagst. Bij leerkrachten (51 %) en leerlingen in het secundair (52 %) is het resultaat niet veel beter. Zo blijkt uit de eerste online-bevraging bij meer dan 25 000 betrokkenen.
Dit om duidelijk te maken dat er nog veel werk aan de winkel is i.v.m. leerlingenparticipatie in school.
Bronnen
http://www.ond.vlaanderen.be/gidsvoorleerlingen/12participatie/participatie.htm
http://www.vsknet.be/organisatie/wat-is-vsk.php
http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2004/0330_Ktest.htm
http://www.ond.vlaanderen.be/obpwo/projecten/2000/leerlingenparticipatie.pdf
http://www.klasse.be/archieven/archieven.taf?actie=detail&nr=10922
http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/bundel/pdf/Decreet-participatie06_1.pdf