Anneke Claessens

Karen Celis 2005-2006

Sofie Van Dyck 3ILSO b

draaiboek
een gezonde school

Aan Leo Jaspers

1. Gezondheid in de leerplannen

Gezondheidseducatie is één van de onderdelen van de vakoverschrijdende eindtermen, die decretaal voor de drie graden van het secundair onderwijs werden vastgelegd. In de school kan men zoveel mogelijk vakoverschrijdende eindtermen onderbrengen in de leerplannen. Voor de vakoverschrijdende eindtermen inzake gezondheidseducatie betreft dit hoofdzakelijk de leerplannen : biologie, natuurwetenschappen, lichamelijke opvoeding, godsdienst en zedenleer.

2. Gezondheid buiten de leerplannen

Uiteraard kunnen niet alle vakoverschrijdende eindtermen van gezondheidseducatie binnen de leerplannen bereikt worden. Uiteraard doet de school in haar gezondheidsbeleid veel meer dan enkel de , door de overheid opgelegde, vakoverschrijdende eindtermen bereiken.

· Sport op school

Jongeren moeten gemotiveerd worden om te sporten. Omdat ze met medestudenten die ze al kennen kunnen sporten wordt de drempel veel kleiner om te gaan sporten.

Sporten is noodzakelijk in ons leven. Door te sporten kunnen we onze negatieve energie omzetten in positieve energie. Je voelt je veel gezonder en je krijgt ook meer energie.

Uiteraard moeten niet alleen leerlingen maar ook leerkrachten aangezet worden om meer te sporten.

Ik vind het belangrijk dat niet alleen de leerkrachten lichamelijke opvoeding hier rond werken maar dat er ook een werkgroep wordt opgesteld met vrijwillige leerkrachten. Deze werkgroep helpt mee met het organiseren van de sportactiviteiten.

1. Sport tijdens de middag

Wie

De leerkracht Lichamelijke Opvoeding organiseren deze wedstrijden in samenspraak met leerkrachten die zich willen inzetten in een werkgroep rond sporten op school.

Aan wie

Alle leerlingen

Wat

Tijdens de middagpauze worden er wedstrijden georganiseerd van een half uur. Per graad nemen ploegen van 6 leerlingen het tegen elkaar op. De ploegen worden door de leerlingen zelf samengesteld. De winnende ploeg speelt een wedstrijd tegen een leerkrachten ploeg.

We organiseren elk jaar een wedstrijd voor

Volleybal
Voetbal
Basketbal
Netbal
Korfbal
Handbal
Honkbal

Leerlingen kunnen tegen elkaar een individuele sport spelen. Leerkrachten kunnen ook mee sporten. Ook uit deze wedstrijdjes komt een winnaar.

De sporten die aan bod komen zijn

Badminton
Pingpong

Wanneer

Gedurende het hele jaar wordt er sport onder de middag uitgeoefend.

Waar

Deze sporten worden in de winter gehouden in de turnzaal, in de zomer kunnen ze buiten op een sport terrein gehouden worden.

Sportdag 1

Wie

Voor de organisatie zorgt hier weer de werkgroep in samenspraak met de Leerkrachten Lichamelijke Opvoeding. Voor het uitvoeren van elke sport wordt er een specialist bij gehaald. Iemand die in deze sport al les geeft.

Aan wie

Alle leerlingen

Wat

Er wordt een hele dag georganiseerd waar leerlingen kunnen kiezen tussen allemaal onbekende sporten. Het is de bedoeling dat leerlingen kennis maken met sporten waar ze helemaal geen weet van hebben. Dit om hun interesse op te wekken en hen aan te zetten om deze sport meer te gaan uitoefenen.

Onbekende sporten

Judo
Karate
Aikido
Teakwando
Ju Jitsu
Capoeira
Schermen
Boogschieten
Tsoukbal
Vlaamse volkssporten (touwtrekken, sjoelbak, pietjesbak, paap gooien)

De leerlingen kunnen 4 activiteiten kiezen, waar ze dan steeds aan elke activiteit 100 min gaan werken.

Waar

Al deze activiteiten wordt in turnzalen en op de speelplaats en op de sport terreinen georganiseerd.

Wanneer

Deze sportdag wordt in het begin van het jaar georganiseerd, zodat je kan kennis maken met andere studenten en dan is er nog een mogelijkheid om je eventueel in te schrijven voor een sport die je interesseert.

Sportdag 2

Wie

Aan wie

Alle leerlingen

Wat

Deze keer wordt er een hele dag uitgetrokken om bekende sporten te beoefenen. Zo kunnen leerlingen deze sporten ook nog eens uitproberen maar dan in een team waar ze iedereen kennen. Dit kan hen ook aanzetten om deze sport meer te gaan uitoefenen als ze zien hoe goed iemand er in is. We nodigen voor elke sport iemand uit die heel goed is in deze sport om de leerlingen te begeleiden. Dit zet leerlingen misschien meer aan om deze sport ook thuis te beoefenen.

Sporten waar leerlingen uit kunnen kiezen. Ook nu kunnen ze aan elke activiteit 100 min werken en je kan 4 activiteiten kiezen.

Badminton
Pingpong

Volleybal
Voetbal
Basketbal
Netbal
Korfbal
Handbal
Honkbal

Waar

Al deze activiteiten wordt in turnzalen en op de speelplaats en op de sport terreinen georganiseerd.

Wanneer

Deze sportdag wordt georganiseerd op het einde van het jaar. De leerlingen hebben in de turnles al kort kennis gemaakt met de sport en weten ongeveer wat ze graag doen en wat niet. Hierdoor kunnen ze beter kiezen.

Sportweek

Wie

De leerkracht Lichamelijke Opvoeding organiseren deze wedstrijden in samenspraak met leerkrachten die zich willen inzetten in een werkgroep rond sporten op school.

Aan wie

Alle leerlingen

Wat

Er wordt een hele week rond sport gewerkt. In elk vak komt sport aan bod.

Bijvoorbeeld:

Geschiedenis: Geschiedenis van de Olympische Spelen
Wiskunde: Berekeningen rond snelheden van sporters
Biologie: Spieren die gebruikt worden met het sporten, werken rond sportvoeding en sportdranken
Economie: de kosten van de Olympische Spelen

Elke dag wordt er ook een sport voorgesteld door de leerkrachten. De leerkrachten van de werkgroep verkleden zich in die sport. In de middagpauzes en tijdens de gewone pauzes wordt deze sport dan ook gespeeld.

Waar

De voorstelling van de activiteit gebeurt elke morgen op de speelplaats en ook de beoefening van deze sport.

Wanneer

Deze week wordt georganiseerd in mei. Dan is het meestal goed weer om alles buiten te kunnen houden. De leerlingen hebben extra energie nodig tegen dat de examens beginnen en misschien kunnen ze door deze aanzet verder doen met een sport die ze leuk vinden.

Gezonde voeding op school

Waarom

Overgewicht wordt geleidelijk aan een groot probleem van onze huidige maatschappij. Zo blijkt dat overgewicht en slechte voedingsgewoonten hand in hand gaan en zelfs roken voorbijschieten als belangrijkste veroorzaker van ziektes én ook doden. Het aantal zwaarlijvige jongeren neemt ook toe. Preventieacties voor overgewicht staan daarom ook hoog aangeschreven op de maatschappelijke en politieke agenda.

De school is dan ook een heel belangrijk medium om jongeren te bereiken. Jongeren brengen een heel groot deel van hun tijd door op school en er wordt ook steeds meer gegeten op school. Sommige lunchpakketten alsook tussendoortjes van de leerlingen laten vaak de wensen over : veel snoep, ongezonde snacks alsook suikerrijke dranken. Vergeleken met Nederland en Groot-Brittannië eten Vlaamse jongeren relatief veel vlees en weinig vezelrijk voedsel. Maar zoete frisdrank drinkt 65 procent van de jongeren dagelijks, 24 procent zelfs meermaals per dag.

Terwijl de enen té veel van het ene nemen, zijn er andere jongeren die té weinig eten omdat ze “op hun lijn willen letten”. Zo hebben duiken eetstoornissen steeds vroeger op. Tieners die extreem diëten zijn dan ook geen rariteit meer. Boulemie en anorexia zijn termen die geen van ons, spijtig genoeg, onbekend in de oren klinken. Schoolkinderen moeten kiezen tussen eten (en snoepen) en het contrasterende, opgedrongen schoonheidsideaal.

Vandaar dat wij in de school willen pleiten voor meer groenten, fruit en gezonde frisdranken. We willen leerlingen doen beseffen dat het enorm belangrijk is om evenwichtig en gezond te eten. Hierbij hebben wij, als school, de mosterd gehaald bij “ de (gezonde) schijf van vijf”. Deze pleit voor :

1)gevarieerd voedsel 3) Minder verzadigd vet

2) Niet te veel 4) Veel groenten, fruit en brood

5) Veilig

1) Lessen Biologie

Wie

De leerkrachten Biologie

Aan wie

Eerste graad

Waar

In het Biologielokaal

Wanneer

Eerste graad : “weet wat je eet”

Hoe

Zo willen we tijdens de lessen biologie een soort van “campagne” voeren om gezonder te eten. Hierbij zullen de leerkrachten Biologie hun duit mee in het zakje doen. Zij zullen onder andere de werking van het menselijke lichaam in concrete relatie met gezonde voeding uitleggen. Hierbij zullen zij zich gedeeltelijk baseren op de “gezonde vijf”.

2) De lessen Plastische Opvoeding

Wie

Leerkracht P.O.

Aan wie

eerste middelbaar van de eerste graad

Waar

In het P.O.-lokaal

Wanneer

Leerlingen zullen gedurende twee lesuren aan deze opdracht mogen werken.

Hoe

Leerlingen ontwerpen een affiche om gezond eten bij jongeren te promoten. Zij moeten heel concreet een slogan bedenken die “opvalt” en hier rond een tekening maken. Hierbij mogen zij gebruik mogen maken van verf, kleurpotloden, stiften, waskrijtjes. De “meest-in-het-oog-springende” affiches worden dan opgehangen in de gangen van de school.

3) Een ontbijtles

Wie

Elke klastitularis

Voor wie

Alle leerlingen van de school.

Waar

In normaal klaslokaal

Wanneer

Het eerste lesuur van de laatste dag voor de Kerstvakantie.

Hoe

Slechts de helft van de jongeren neemt ’s morgens de tijd om een fatsoenlijke maaltijd te verorberen. Vandaar dat we proberen om jongeren aan te zetten om ’s morgens toch degelijk te eten. Hierbij gaat elke klastitularis met zijn/haar klas een stevig, gezond ontbijt klaarmaken. De leerlingen zetten in de klas een gezellige ontbijttafel klaar waar ze samen met hun klasgenoten en de klastitularis rustig kunnen genieten.

4) De Bio-winkel

Wie

Vrijwillige leerlingen + leerkrachten

Waar

Op de speelplaats

Wanneer

De pauze in de voor- en namiddag

Voor wie

Alle leerlingen van de school.

Hoe

 Het idee van de Bio-winkel is dat leerlingen voor een kleine prijs biologische geteeld fruit (appels, peren,…) gaan verkopen op de speelplaats. Zo kunnen de leerlingen gezonde tussendoortjes kopen. De opbrengst van de “Bio-verkoop” gaat jaarlijks integraal naar een goed doel!

Waarom “bio”? Biologische landbouwers spuiten niets op groenten tegen onkruid, insecten,… . Hierdoor is het nog altijd gezonder dan andere niet-biologische voedselproducten. Om een “biogarantie-label” te krijgen, staan de boeren voortdurend onder een strenge controle.

5) De gezonde kantine

Wie

De poetsvrouwen

Waar

In de schoolkantine

Wanneer

Tijdens de lunchpauze

Voor wie

Alle leerlingen van de school.

Hoe

De poetsvrouwen zullen tijdens de middag verse soep verkopen voor een schappelijke prijs van 0,50 eurocent. Er zullen dagelijks ook verse én gezonde broodjes verkrijgbaar zijn voor de prijs van 1,50 euro. De leerlingen kunnen in de schoolkantine eetbonnetjes kopen. De prijs van één bonnetje is 0,50 eurocent. Alle opbrengsten gaan integraal naar een goed doel dat de school elk jaar sponsort!

6) Gratis water + frisdrankenautomaat

Waar

Op de speelplaats

Voor wie

Alle leerlingen van de school.

Hoe

Op de speelplaats staan verschillende waterfonteintjes waar de leerlingen gratis kunnen drinken. Verder zullen er ook 2 frisdrankautomaten op de speelplaats staan waar de leerlingen fruitsap, appelsap, appel-kersensap en bruiswater kunnen kopen.

· Afval op school

Waarom

Verpakkingsafval maakt een alsmaar groter deel uit van onze afvalberg. Jaarlijks zetten we in ons land zo'n 740.000 ton afgedankte verpakkingen op de stoep. Dat is meer dan 70 kg per inwoner per jaar. Deze gigantische stroom plastic, glas, metaal, karton en andere materialen zorgt voor heel wat milieuproblemen zoals uitputting van eindige grondstoffenvoorraden, vervuiling bij de ontginning, productie en transport, vervuiling bij de afvalverwerking, zwerfvuil, enzovoort.

De ladder van Lansink

Milieuproblemen hangen nauw samen met de manier waarop we leven. We leven in een consumptiemaatschappij en dit doet de afvalberg weinig goed.De industrie is steeds op zoek naar het 'gat in de markt' en produceert een aanbod van goederen dat enorm uitgebreid is. Hierbij wil ze op de meest aantrekkelijke manier haar producten presenteren.
Enkel de industrie als 'schuldige' aanwijzen is echter niet correct, als consumenten doen we aardig onze duit in het zakje door een afvalrijk gedrag. De Ladder van Lansink stelt een rangorde op voor onze omgang met afval: hoe hoger op de ladder, des te beter voor het milieu. Het werd bedacht door de Nederlander Lansink in 1979.

Afvalpreventie in scholen

De OVAM heeft een actieplan opgesteld om afvalpreventie in de scholen nog meer ingang te doen vinden. Dit actieplan hebben ze uitgewerkt in overleg met de stuurgroep van Milieuzorg op school (MOS). MOS is een milieuzorgproject van kleuter- tot hogeschool.
Groene School maakt er vanaf september 2002 deel van uit. Elke school kan het statuut van een groene school behalen, mits ze aan een aantal voorwaarden voldoen. Wanneer ze aan de normen van een groene school voldoen , behalen ze volgende logo’s. Sommige gemeenten sluiten een convenant af met de scholen op hun grondgebied ter stimulering van milieuzorg en afvalpreventie op school.

1. In de lessen biologie

Wie

leerkrachten biologie

Aan wie

eerste en tweede graad

Wanneer

Eerste graad : - Geen twee bossen zijn gelijk : “Het bos , een goede zaak voor iedereen”

Tweede graad : - Naar een duurzaam milieubeleid : “watervervuiling”, “bodemvervuiling”, “luchtvervuiling”, “verzuring”,

- Af van afval : “de afvalberg”, “afvalverwerking”,

“recycleren is de boodschap”

Waar

in biologielokaal

Hoe

- door boswandelingen te organiseren , waar leerlingen leren genieten van de rust en ontspanning

- door samen met de leerlingen een composthoop te leggen

- door samen met de leerlingen een bodemonderzoek en wateronderzoek te doen

2. Campagnes (doorheen het hele schooljaar)

- Milieuvriendelijk schoolgerief

Wie

milieuwerkgroep , bestaande uit leerkrachten

Aan wie

de hele school

Wanneer

Maand september (als schoolgerief dient aangekocht te worden)

Waar

in de hele school

Hoe

Men probeert met campagnes de leerlingen aan te zetten om milieuvriendelijk schoolgerief te kopen. Milieuvriendelijk schoolgerief is duurzaam, afvalarm, gezond en vervaardigd met gerecycleerde materialen.(alle affiches en materialen om deze campagne uit te voeren kan je bij OVAM bestellen)

Bijvoorbeeld

Een potlood van ongelakt hout
Schriften en bladen van gerecycleerd papier
Je schrijffouten netjes doorstrepen
Een stevige, duurzame lat en potloodslijper
Lijm op basis van water
Stiften op basis van water
Een ringmap van gerecycleerd karton
Gommen van rubber, natuurlijk
Een stevige, hervulbare balpen of vulpen
Teksten met potlood onderstrepen

- Bespaar papier op school

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Leerkrachten

Wanneer

Het hele jaar door

Waar

In de print –en kopieerafdeling van de school

Hoe

We lijken niet meer zonder papier te kunnen voor cursussen, handboeken, schriften, aanvraagformulieren,… Vooral de administratie en de leerkrachten hebben elke dag weer veel papier nodig. Eén derde van het afval van een school is oud papier en karton. Scholen kunnen hun papierverbruik heel wat verminderen door papier bewuster te gebruiken. Bewust kopiëren of printen is goed het milieu. Het bespaart de school ook heel wat geld ! (alle affiches en materialen om deze campagne uit te voeren kan je bij OVAM bestellen)

- Inzamelacties van afvalstoffen van derden

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Alle leerlingen + de ouders

Wanneer

Het hele jaar door

Waar

Aan het secretariaat vind je dozen waarin batterijen en inktpatronen terechtkunnen.

Hoe

Sommige scholen richten de selectieve inzameling in van afvalstoffen zoals batterijen en inktpatronen. Die zijn meestal niet ontstaan door de werking van de school. Ze zijn door de leerlingen of hun ouders naar de school gebracht. Om deze selectieve inzameling wettelijk mogelijk te maken, heeft de OVAM ( www.ovam.be ) een standpunt met een regeling uitgewerkt.

- Jong geleerd is knap gerecycleerd

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

De hele school

Wanneer

Hele jaar door

Waar

In alle klassen vind je een papierdoos en een vuilbak en in de refter en op de speelplaats vind je de verschillende vuilbakken, waardoor het afval gesorteerd kan worden

Hoe

Er wordt aandacht besteed aan : papier en karton, plastieken verpakkingen, blik en drankkartons, glas, groente-, fruit- en tuinafval, geneesmiddelen en klein gevaarlijk afval. Dit gaat men doen door duidelijke fiches te hangen, waarop wordt weergegeven waar welk afval terecht moet komen. Vele leerlingen sorteren hun afval niet thuis, waardoor zij absoluut geen idee hebben van waar welk afval terecht moet komen. Deze campagne kan worden uitgebreid door met het gesorteerde afval verder te werken. Het afval kan herbruikt worden tijdens de lessen of andere activiteiten.

- Composteren met jongeren

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

De hele school

Wanneer

Het hele jaar door

Waar

De composthoop ligt in de tuin achter de school

Hoe

In de natuur gaat niets verloren, alles wordt opnieuw gebruikt. Voeding die door planten uit de bodem wordt opgenomen, komt vroeg of laat opnieuw in die bodem terecht. Bladeren vallen van de bomen, bloemen en planten sterven af in het najaar, takken en twijgen worden afgewaaid. Kleine diertjes, zoals pissebedden en compostwormen eten dit rijke voedsel op. Schimmels en bacteriën zorgen voor de vertering. Na een tijdje blijft er compost over: zwart, ruikend naar bosgrond en vol nuttige voedingsstoffen. Voedingsstoffen die opnieuw als voedsel voor planten en bloemen en bomen gaan dienen. Zo sluit de kringloop zich en gaat er niets verloren. (kan eventueel ook aandacht aan besteed worden tijdens de lessen biologie)

3. Educatieve spelletjes (tijdens biologielessen of tijdens projectwerkdagen)

- Pak-je afval

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Eerste graad

Wanneer

Tijdens de projectwerkdag “milieu” , de laatste vrijdag voor het allerheiligenverlof

Waar

In de refter

Hoe

"Pak-je afval, voor eindeloos gebruik", is een spellendoos rond afvalvoorkoming. De spellendoos is bedoeld voor spelers van 6 tot 18 jaar, verdeeld over 4 leeftijdsgroepen en bevat 3 spelvormen. Een eerste spel laat de kinderen de afvalberg van elke Vlaming visualiseren en doet hen stilstaan bij de verschillende afvalsoorten en wat ermee gebeurt. Het belang van afvalvoorkoming wordt duidelijk. De afvalquiz legt de link tussen levensstijl en afvalproductie. Door het luisteren naar fragmenten uit levensverhalen achterhalen de leerlingen bij welke (fictieve) persoon een bepaalde vuilniszak hoort. Het derde spel verstrekt de eerste hulp bij afvalvoorkoming. Via een plattegrondspel komen ze tot concrete afspraken om het groeps- of klasafval te beperken. Het is dus geen vrijblijvend spelletje

- Het spel van Bas

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Eerste graad

Wanneer

Tijdens de projectwerkdag “milieu” , de laatste vrijdag voor het allerheiligenverlof

Waar

In de turnzaal of op de speelplaats (afhankelijk van het weer)

Hoe

Het BAS-spel spelen is de tofste activiteit in de klas rond de campagne "Ik kleur mijn schooljaar groen". In een folder legt de mascotte BAS met de twaalf tips eerst uit hoe een bewuste aankoper van schoolgerief iets goed voor het milieu kan doen.

Francais

Elk educatief dossier "Ik kleur mijn schooljaar groen" bevat een bordspel. Vier tot zes kinderen kunnen in de klas spelen, de pionnen kiezen of zelf maken. Een groot bord op staander kan zowel verticaal of horizontaal als speeltafel worden opgesteld in een klaslokaal. De grote pionnen hebben handige magneten zodat alles netjes blijft staan. De ganse klas kan fijn meespelen op een spelvloerkleed in PVC met opdruk. De kinderen zijn zelf de pionnen en bewegen tussen de vakken van 60 op 60 centimeter. Op de speelplaats of in de turnzaal vind je wel ruimte voor het kleed van 25 vierkante meter (5,85 x 4,35 m)

4. Bezoek aan milieuvriendelijke instanties

- Bezoek aan PIME ( Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie)

Wie

milieuwerkgroep

Aan wie

Eerste leerjaar, eerste graad

Wanneer

Tijdens de projectwerkdag “milieu” , de laatste vrijdag voor het allerheiligenverlof

Waar

PIME te Lier

Hoe

Informatief spel De Balans
In dit spel staan afvalpreventie, hergebruik en recyclage centraal. De spelers dienen milieuvriendelijke oplossingen te bedenken voor bv. papierafval op school en groente-, fruit- en tuinafval thuis. Winnaar is de groep die eindigt met de laagste milieubelasting.

- Bezoek aan kringloopwinkel Opnieuw en Co.

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Tweede leerjaar , eerste graad

Wanneer

Tijdens de projectwerkdag “milieu” , de laatste vrijdag voor het allerheiligenverlof

Waar

Kringloopwinkel Opnieuw en Co te Lier

Hoe

De leerlingen krijgen een rondleiding doorheen de kringloopwinkel. Ze worden in groepjes verdeeld en werken een namiddag rond herbruikbare materialen. Binnengebrachte spullen worden door de leerlingen mee opgeknapt.

- Bosklassen

Wie

Milieuwerkgroep

Aan wie

Tweede graad

Wanneer

De laatste week voor de kerstvakantie

Waar

Amberloup

Home Sainte-Ode
Vakantiecentrum 1
6680 Amberloup

Hoe

De leerlingen gaan met de bus naar Amberloup. Ze verblijven er in een jeugdherberg. Alvast een greep uit de activiteiten die we daar zullen doen:

-	- Een bezoek aan de Blegnymijn
-	- Avondwandeling naar het Kasteel van Celi
-	- Fotozoektocht in naburig dorp Lavacherie
-	- Wandelen aan de Ninglinspo
-	- Een bezoek aan de grotten